Wat de pot schaft: Paleo

De allereerste versie van de subsidieaanvraag voor mijn pilot voedingsinterventie bij patienten met een therapieresistente depressie is geschreven! In de komende weken wordt het een kwestie van alle losse eindjes aan elkaar knopen. Een aantal lezers vroeg zich af voor welke voedingsinterventie ik ga kiezen, want daar was ik tot nu toe nogal vaag over geweest. Degenen die mij kennen, weten het al: paleo. Ik ben een subsidieaanvraag aan het voorbereiden om depressieve patienten, die opgenomen zijn op de afdeling Psychiatrie in het UMCG, vier weken lang paleovoeding voor te schotelen.
Wat krijgen ze dan zoal? Het ingewikkelde antwoord is: “voeding die de mens at in de periode waarin hij zijn grote hersenen ontwikkelde”, het makkelijke antwoord is: “groente, fruit, vlees, vis, eieren en wat noten”. Twee miljoen jaar geleden had de soort mens veel kleinere hersenen dan tegenwoordig, 400ml tegen ongeveer 1000 ml. Die hersenen zijn langzaam groter geworden, tot ze ongeveer 200.000 jaar geleden dezelfde grootte hadden als wij nu hebben. In die periode moet de soort mens voedsel gegeten hebben dat de groei van die hersenen mogelijk maakte. Mijn gedachte is, dat als dat voedingspatroon toen goed was voor de hersenen, is dat voedingspatroon nu misschien ook goed voor onze hersenen en dus voor depressieve patienten. Er zijn inderdaad aanwijzingen dat dat zo is.
Ten eerste bevatte het paleolithische voedingspatroon veel vis, of specifieker, veel dieren en planten uit het water. In die dieren en planten zitten veel voedingsstoffen die essentieel zijn voor goed functionerende hersenen, zoals jodium, selenium, ijzer, choline, foliumzuur, vitamines A, D, B12 en omega-3 vetzuren.
Bewust of onbewust is een heel aantal studies geinspireerd door deze observatie. Neem het voorbeeld van de omega-3 vetzuren. Je maakt mij niet wijs dat je nog nooit gehoord hebt dat omega-3 vetzuren goed voor je zijn. Maar resultaten uit wetenschappelijke studies spreken elkaar tegen, en eigenlijk is dat niet zo gek. In zulke studies kregen deelnemers omega-3 supplementen in plaats van vis. Het verschil tussen omega-3 vetzuren en vis zit hem natuurlijk in alle andere stoffen waaruit die vis bestaat, bijvoorbeeld antioxidanten. Omega-3 vetzuren zijn goed voor onze hersenen in hun oorspronkelijke vorm, zodra ze oxideren zijn ze slechter dan verzadigd vet. Geef je omega-3 vetzuren zonder de antioxidanten uit de vis aan een deelnemer die onder hoge oxidatieve stress staat, dan is het niet gek dat je interventie niet werkt!
Naast planten en dieren uit het water bestond het voedingspatroon, ik noem het paleovoeding, uit planten en dieren van het land. Voornamelijk verzamelde planten en kleine dieren, zoals insecten, maar ook grotere dieren van de jacht. De grote ontbrekende in paleovoeding zijn de vruchtbare delen van planten: de zaden. Planten willen zich graag voortplanten, net als dieren. Daar hebben verschillende planten verschillende manieren voor. De ene plant produceert zulke lichte zaadjes dat ze door de wind meegenomen worden, denk aan paardebloemen, de andere plant produceert vruchten die gegeten worden door dieren die de onverteerbare zaden op een andere plek weer uitpoepen. In alle gevallen verdedigen de planten hun nageslacht door allerlei stoffen in de zaden te stoppen die het voor dieren moeilijker maakt om ze als voedselbron te gebruiken. Kortom: zaden zijn ook voor mensen slecht verteerbaar, om verschillende redenen. Zaden maken dan ook geen groot deel uit van paleovoeding.
Zaden bevatten over het algemeen veel koolhydraten. Dat is de oorzaak van de verschuiving in de verhouding vetten:eiwitten:koolhydraten van het paleolithicum naar nu. Minder koolhydraten eten kan ongetwijfeld zo zijn voordelen hebben, maar ik denk dat koolhydraten niet de enige factor zijn. Daarom ga ik mijn pilotstudie zo opzetten, dat deelnemers in de paleoarm en deelnemers in de controlearm, die te eten krijgen volgens het advies van het Voedingscentrum, precies dezelfde verhouding vetten:eiwitten:koolhydraten krijgen. Zo weten we zeker dat effecten toe te schrijven is aan de bronnen van vetten, eiwitten en koolhydraten, niet aan hun verhouding.